Biblioteki publiczne w Polsce zaczynają funkcjonować inaczej w odbiorze społecznym. To już jest nie tylko miejsce, gdzie wypożycza się książki. Oferta dla czytelników obejmuje również coraz więcej multimediów takich, jak filmy, audiobooki, utwory muzyczne. Można korzystać z czytelni na miejscu. Biblioteki zapewniają dostęp do czasopism, zasobów internetowych, często również do oprogramowania.
Niedawno spotkałem się z określeniem „renesans bibliotek”. Rzeczywiście mamy do czynienia z odrodzeniem tych placówek kulturalno-oświatowych. Począwszy od dużych bibliotek, bibliotek specjalistycznych, akademickich, aż po małe biblioteki publiczne.
Właśnie w tych ostatnich jest najwięcej zmian. Małe biblioteki otwierają się na różne grupy czytelników i oferują zróżnicowane formy aktywności. Dzieci mogą korzystać z działów z książkami dziecięcymi, gier i zabaw edukacyjnych. Dorośli mają do dyspozycji wewnętrzne katalogi komputerowe bibliotek i mają możliwość zamawiania książek przez Internet. Biblioteki coraz częściej wykupują subskrypcje zapewniające dostęp do internetowych baz literatury. Biblioteki organizują również zajęcia i szkolenia dla osób starszych.
Biblioteki to również miejsce wystaw i spotkań z autorami, to miejsce nie tylko pozyskiwania, ale też wymiany informacji pomiędzy czytelnikami (np. w ramach klubu czytelnika) oraz między czytelnikami i autorami – co ma duże znaczenie ze względu na rozwój czytelnictwa i promowanie nowości wydawniczych. Nie ma wątpliwości, że biblioteki stają się ważnym elementem przestrzeni społecznej. A jaką rolę odgrywają biblioteki w życiu osób z autyzmem i zespołem Aspergera?
Biorąc pod uwagę specyfikę tego zaburzenia – często wycofanie się z kontaktów społecznych, problemy z podjęciem aktywności – biblioteki powinny istnieć w życiu tych osób. Myślę, że to na ile biblioteka jest miejscem przyjaznym i pożytecznym dla osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w dużej mierze zależy od niej samej. Rolą terapeuty i bibliotekarza jest pokazanie możliwości i korzyści, jakie dają wizyty w bibliotekach. Nie chodzi tutaj wyłącznie o samo funkcjonowanie w przestrzeni społecznej, ale też o ćwiczenie umiejętności poznawczych i zdobywanie wiedzy.
Biblioteka jako miejsce społeczne
Korzyści z odwiedzania bibliotek powinniście doświadczyć sami. Biblioteka, nawet ta najbliżej Was, może okazać się bardzo ciekawym miejscem, które chętnie będziecie odwiedzać. Możecie tam zawsze z kimś porozmawiać – z bibliotekarzem, z innymi czytelnikami. Biblioteka to także idealna przestrzeń do rozwijania umiejętności społecznych. Proste sytuacje nawet takich jak np.: prośba o pomoc bibliotekarza przy zapisaniu się do biblioteki, prośba o wytłumaczenie, jak korzystać z katalogów książek, pytania o publikacje z danej dziedziny. To świetny trening nawiązywania kontaktu, prowadzenia konwersacji i wchodzenia w interakcje.
Istotnym elementem jest kontakt z innymi osobami korzystającymi z biblioteki. Wyobraźcie sobie np. spotkanie z osobą o podobnych zainteresowaniach, albo szukającą tego, czego właśnie Wy szukacie. Wejście w taką interakcję pomaga w budowaniu pewności siebie i daje też pewien rodzaj satysfakcji z kontaktu z drugim człowiekiem. Z czasem być może zaczniecie dzielić się informacjami i doświadczeniami.
Ze względu na specyfikę miejsca jakim jest biblioteka, jej pracownicy chętnie wytłumaczą i pomogą osobom które tego potrzebują. Tak naprawdę sama relacja czytelnik-bibliotekarz jest z zasady relacją bezpieczną. Bibliotekarz nie jest przedstawicielem handlowym, który będzie za wszelką cenę starał się sprzedać nam jakiś produkt albo usługę. Nie ma tutaj miejsca na wywieranie jakiejkolwiek presji.
Ważnym aspektem jest również stały schemat - powtarzalność sytuacji. Osoba z autyzmem czy zespołem Aspergera, jeśli korzysta z określonej biblioteki, wraca za każdym razem w to samo miejsce, ma zazwyczaj kontakt z tymi samymi pracownikami biblioteki, wykonuje te same czynności, co dodatkowo buduje jej poczucie bezpieczeństwa.
Dlaczego warto korzystać z biblioteki
Każdy zdaje sobie sprawę, że kupowanie książek wiąże się dzisiaj ze sporymi wydatkami. Korzystanie z księgozbioru bibliotecznego jest bezpłatne. Możecie wypożyczać książki do domu. Pamiętajcie zawsze o terminie zwrotu - zbyt długie przetrzymywanie książek w domu wiąże się z dodatkowymi opłatami!. W każdej bibliotece istnieje możliwość korzystania z czytelni na miejscu. Jeśli potrzebujecie informacji do szkoły czy na studia, możecie korzystać z dowolnych książek znajdujących się w bibliotece i robić na miejscu notatki. W przypadku rysunków czy schematów, większość bibliotek daje możliwość wykonania kserokopii. W bibliotece można też bezpłatnie korzystać z internetu. Sporo bibliotek posiada odpowiednie subskrypcje, dzięki czemu czytelnicy mają dostęp do treści książek i czasopism online. Wystarczy tylko komputer połączony z Internetem i indywidualne konto użytkownika. Warto skorzystać z tego udogodnienia podczas szukania zatrudnienia. Korzystając z internetu łatwiej będzie przeglądać aktualne oferty pracy, przygotować swoje CV i wysłać aplikację. Zapytaj bo może w Twojej bibliotece organizowane są kursy dla osób poszukujących pracy. A może przy bibliotece działa klub wolontariatu i pomoże Ci w znalezieniu organizacji, w której mógłbyś zostać wolontariuszem. Pamiętajcie, że biblioteki często organizują wystawy. Takim wydarzeniom towarzyszą spotkania z artystami. Można ich poznać osobiście, porozmawiać o ich sposobie widzenia otaczającej nas rzeczywistości. Możecie również trafić na ciekawe spotkania z autorami książek.
Moje wizyty w bibliotekach
Razem z grupą z Fundacji SYNAPSIS odwiedziliśmy w ramach projektu „Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem” kilka warszawskich bibliotek. Biblioteka Narodowa powitała nas prezentacją na temat jej historii, sposobów archiwizacji i konserwacji zbiorów. Poznaliśmy też różne techniki reprograficzne. Dowiedziałem się wtedy wielu ciekawych rzeczy dotyczących technicznych aspektów przechowywania i udostępniania zbiorów.
Interesującym doświadczeniem była również wizyta w Mediatece Start-Meta na Bielanach. To dzielnicowa biblioteka publiczna dysponująca dosyć pokaźną liczbą woluminów, ale przede wszystkim oferująca duży wybór filmów DVD, audiobooków, płyt CD, a nawet winylowych. Wydzielona jest tam specjalna przestrzeń do zajęć dla dzieci, np. z użyciem zestawów klocków Logikit. Takie zajęcia są doskonałym sposobem spędzenia wolnego czasu. Rozwijają umiejętności poznawcze i mogą stanowić element treningu integracji sensorycznej.
Ostatnio wybraliśmy się też do Przystanku Książka na Ochocie. Biblioteka ta funkcjonuje w ramach struktury dzielnicowych bibliotek publicznych. Udostępnia ona bogaty księgozbiór (również anglojęzyczny) i organizuje wiele ciekawych zajęć dla różnych grup wiekowych. Prowadzone są w niej konwersatoria z języka angielskiegoi niemieckiego. Można w niej uczestniczyć w zajęciach komputerowych. Organizowane są też specjalne zajęcia dla seniorów.
Relacje z pozostałych wyjść, znajdują się na stronie www.autyzm.sbp.pl.
Dzisiaj biblioteki są miejscami tworzenia kultury, które wychodzą naprzeciw swoim odbiorcom – czyli Wam. Pamiętajcie, że ten proces zależy też od Was samych i możecie w nim aktywnie uczestniczyć.
Autor: Dominik Warzecha wraz z zespołem projektu z Fundacja SYNAPSIS
