Bibliotekarzu zastanawiasz się jak zorganizować pierwszą wizytę osób z autyzmem w Twojej placówce. Przygotowaliśmy kilka pomysłów i wskazówek, które pozwolą Ci się przygotować do tego spotkania. Nasz scenariusz możesz wykorzystać zarówno podczas spotkań indywidualnych, jak i w trakcie warsztatów grupowych. Oczywiście w zależności od wielkości grupy scenariusz ten będzie wymagał pewnych modyfikacji.
Trudności wynikające z niepełnosprawności jaką jest autyzm, mają znaczny wpływ na życie codzienne dotkniętych nią osób. Dlatego we współpracy z bibliotekami, terapeutami i osobami z autyzmem opracowywaliśmy pomoce, które ułatwią osobom z autyzmem korzystanie z zasobów bibliotek. Celem pierwszej wizyty jest właśnie poznanie przez osobę z autyzmem miejsca, jakim jest biblioteka i zasad w niej panujących. Jest to najlepszy moment na zaprezentowanie pomocy, i naukę, jak z nich korzystać.
Co powinieneś zrobić przed wizytą i jak się do niej przygotować:
- Dołącz do grona Przyjaznych Bibliotek
Zapoznaj się z narzędziami, które zostały opracowane dla bibliotek w ramach projektu „Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem”. Wybierz z nich te, które chciałbyś zastosować w swojej bibliotece. Wszystkie niezbędne informacje i pliki znajdziesz na naszej stronie.
- Przygotuj Zespół
Zadbaj o to, aby każdy pracownik biblioteki zapoznał się z pomocami i wiedział, jak z nich korzystać. Bądźcie przygotowani przed pierwszą wizytą.
- Dowiedz się z kim się spotykasz.
Dowiedz się jakie są indywidualne, specyficzne, potrzeby odwiedzającej Cię osoby z autyzmem dotyczące np. jej sposobu komunikowania się i z czym taka osoba może mieć trudność. Warto również dowiedzieć się, jakie są zainteresowania tej osoby. Dzięki temu będziesz wiedział, jakie pomoce wybrać np. czy będą to Tablice do komunikacji czy też Przybornik biblioteczny.Opracowane narzędzia uwzględniają różnice, wynikające z poziomu funkcjonowania poszczególnych osób. Należy pamiętać, że każda z tych pomocy może być z powodzeniem wykorzystana także przez innych czytelników biblioteki.
- Skonsultuj się z opiekunem
Jeżeli masz taką możliwość, skonsultuj scenariusz spotkania z opiekunem. Na pewno podpowie Ci czy z jakiejś aktywności należy zrezygnować lub co warto zmodyfikować.
- Wyznacz przyjazne miejsce i godziny
Zastanów się czy jest dzień lub pora dnia, kiedy w bibliotece jest mniejszy ruch. Będzie to idealny czas na spotkanie z osobą z autyzmem. W przestrzeni biblioteki wyznacz miejsce, które będziesz mógł wskazać opiekunowi osoby z autyzmem, jeśli jej podopieczny będzie potrzebował wyciszenia. Dobrze by było to miejsce ustronne .
- Przygotuj pomoce
Na spotkanie przygotuj uproszczoną wersję regulaminu biblioteki. Będzie on pomocny przy omawianiu zasad panujących w tym miejscu.
- Zaplanuj aktywności
Podczas spotkania zaplanuj czas na zadania sprawdzające w praktyce omawiane zagadnienia np. wyszukanie książki w księgozbiorze lub znalezienie książki przy pomocy mapy.
- Dowiedz się więcej
Przeczytaj Poradnik – „Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem”. Znajdziesz tam liczne wskazówki, jak się zachować i na co zwrócić uwagę podczas bezpośredniego spotkania z osobami z autyzmem.
PROPOZYCJA SCENARIUSZA
- Miejsce zajęć
Najlepszym miejscem na spotkanie będzie cicha i zamknięta przestrzeń. Zadbaj o to, aby nie było w niej rozpraszających elementów. Przestrzeń powinna ułatwiać koncentrację.
- Czas zajęć
Zajęcia powinny zostać zaplanowane tak, aby trwały ok. 40- 50 minut. Jeżeli chciałbyś wpleść dodatkowe informacje i tym samym wydłużyć czas zajęć, proponujemy abyś od razu zaplanował dwa oddzielne spotkania.
- Pomoce i materiały
Przygotuj wcześniej wszystkie niezbędne pomoce. Dbaj o porządek podczas zajęć.Będą Ci potrzebne:- tablica korkowa, z przygotowanym planem w formie pisemnej lub piktogramowej,
- komputer, na którym pokażesz filmy,
- wydrukowane materiały: karta czytelnika, mapa biblioteki, Przybornik i tablice do komunikacji,
- kartki z zadaniami,
- flamastry.
Plan zajęć wraz z opisem
- Przywitanie i przedstawienie się / 5min Jeżeli na zajęcia przyjdzie grupa, możesz zaproponować uczestnikom zajęć przyklejenie na ubraniu karteczek samoprzylepnych z imionami.
- Przedstawienie planu zajęć / 3 min Osoby z autyzmem lubią porządek i przewidywalność, dlatego tak ważne jest dla nich posiadanie informacji, co się będzie działo w trakcie zajęć i co konkretnie będą robiły w danym momencie.Tablica, na której umieścisz plan powinna znajdować się w widocznym i łatwo dostępnym miejscu. Każda z czynności powinna być zobrazowana na oddzielnym kartoniku. Aktywności możesz przedstawić przy pomocy zdjęć, symboli lub napisów. Kartoniki przyczep na tablicy w kolejności chronologicznej, od góry do dołu lub od lewej do prawej. Przechodząc do następnego punktu planu, poprzedni skreśl lub odczep. Uczestnicy zajęć będą wówczas wiedzieli, jaki jest kolejny punkt zajęć oraz ile i jakie punkty pozostały do zrealizowania do końca zajęć.
- Film o bibliotece / 4 min W ramach projektu „Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem”, przygotowaliśmy zestaw krótkich filmów edukacyjnych. Wśród nich znajdziesz film prezentujący uniwersalne i ogólne informacje na temat miejsca, jakim jest biblioteka.
- Prezentacja zasad panujących w bibliotece zużyciem piktogramów / 5 min Prezentując zasady panujące w bibliotece korzystaj z Tablic do komunikacji, które znajdziesz w pakietach materiałów. Do tego zestawu możesz również dodać zasady, które obowiązują w Twojej bibliotece.Omawiaj zasady osobno, prezentując piktogram. Pamiętaj, mów prostym językiem.
- Prezentacja mapy biblioteki i oprowadzenie po bibliotece / 10 min Mapa to narzędzie, które ma pomóc w odnalezieniu się w przestrzeni biblioteki.Zaprezentuj mapę uczestnikom warsztatów. Wskaż im punkty orientacyjne, a następnie zróbcie spacer po bibliotece. Podczas zwiedzania pokazuj na bieżąco w jakim miejscu jesteście. Zadbaj o to, aby każdy z uczestników miał własną mapę.
- Prezentacja pomocy (dobieramy pomoce odpowiednio do potrzeb danej osoby) / 5 min Już wiesz, że autyzm to całe spektrum zaburzeń. Z Twojej biblioteki może korzystać zarówno osoba z zespołem Aspergera, dla której najbardziej odpowiednią pomocą będzie Przybornik biblioteczny, jak i osoba niżej funkcjonująca z autyzmem, dla której dużym wsparciem będą Tablice wyboru. Przy doborze pomocy nie sugeruj się wiekiem osoby, ale poziomem jej funkcjonowania. Poproś opiekuna o wskazówki dotyczące doboru odpowiednich pomocy, ewentualnie o wspólne wykonanie pomocy dostosowanej do indywidualnych potrzeb waszego nowego czytelnika z autyzmem.Pamiętaj, że niektóre osoby z autyzmem nie mówią, ale potrafią czytać i świetnie poradzą sobie z Książeczkami. Osobom, które mają trudności z czytaniem możesz zaproponować wykorzystanie Tablic wyboru.
- Film o założeniu kart / Film o wypożyczeniu książki / 6 min W ramach przygotowania zachęcamy do obejrzenia przygotowanych filmików edukacyjnych.
- Założenie karty/Wypożyczenie książki / 5 min Kolejnym krokiem, po zdobyciu przez uczestników zajęć informacji jak można zapisać się do biblioteki jest założenie własnej Karty Czytelnika. Jeżeli osoba z autyzmem będzie miała problem z pisaniem, poproś o pomoc opiekuna. Zachęć osobę z autyzmem do samodzielnego wypożyczenia interesującej ją pozycji. Poproś o samodzielne odszukanie książki, wskazując miejsce na mapie.
- Prezentacja miejsca gdzie w bibliotece będę znajdowały się pomoce / 5 min Na zakończenie zajęć pokaż, gdzie w przyszłości będą umieszczone pomoce. Dzięki temu zawsze, gdy to będzie potrzebne, osoba z autyzmem będzie mogła z nich skorzystać.
- Zakończenie / 2 min Podziękuj za wizytę i zachęć do kolejnych odwiedzin w bibliotece.
O czym warto pamiętać:
- W sytuacjach trudnych dla osób z autyzmem mogą one w specyficzny sposób okazywać swoje pobudzenie np. machając rękami, zatykając uszy lub szybko chodząc. W takich sytuacjach warto zaprzestać mówienia i działania do chwili uspokojenia się osoby z autyzmem. Nasze mówienie może jeszcze bardziej pobudzić osoby z autyzmem, niż je wyciszyć. Osobie z dużymi problemami w funkcjonowaniu będzie zawsze towarzyszył opiekun. Należy postępować wg jego wskazówek.
- Niektóre osoby z autyzmem mogą potrzebować więcej czasu na przetworzenie naszego pytania i odpowiedź na nie.
- Może zdarzyć się, że osoba z autyzmem w sposób niekonwencjonalny będzie korzystała z księgozbioru, może np. wąchać książki. Jeśli takie zachowanie nie spowoduje zniszczenia książki, to można na nie pozwolić.
- Osoby z autyzmem mogą mieć trudności w zadawaniu pytań. Możesz sam zasugerować o co mogą jeszcze zapytać. Warto również pamiętać, że to my powinniśmy dać dokładne instrukcje, tak by wiadomo było, co trzeba zrobić i jak się zachować.
- Niektóre osoby z autyzmem mówią echolalicznie powtarzając zadane pytanie. Nie stresuj się taką sytuacją. Pytania kierowane do Ciebie też mogą się powtarzać i czasem mogą być zaskakujące w swojej treści. Pamiętaj, że nie na wszystkie musisz udzielać odpowiedzi.
- Osoby z autyzmem mają trudność w nawiązaniu kontaktu wzrokowego, nie dziw się jeśli podczas rozmowy nie będą patrzyły Ci w oczy.
Autorzy: Renata Werpachowska, Aleksandra Sztajerwald
